De restauratie van de monumentale neoklassieke triomfboog – een van de meest markante bouwwerken in het kasteelpark van Gaasbeek – is voltooid.

Het verhaal bij dit ambitieuze bouwwerk brengt ons onvermijdelijk bij markies Paul Arconati (1754-1821): voormalig kasteelheer, burgemeester van Brussel, globetrotter, vrijmetselaar, excentriek entertainer, manisch-depressief mysticus en volbloed romanticus. Zonder twijfel was hij de meest merkwaardige heer van Gaasbeek en hij blijft vooral gekend om zijn buitenissige gedrag. Zo ontving hij zijn gasten te Gaasbeek, na een bezoek aan Turkije, wel eens verkleed als een Ottomaans edelman met tulband en kromzwaard. Zijn koets liet hij bespannen met vijf paarden en … een ezel! Dit was zijn vorm van protest tegen het feit dat zes paarden het exclusieve voorrecht waren van de koninklijke familie.
Het Kasteel van Gaasbeek diende als een decor waarin hij zijn dromen de vrije loop kon laten.

Een ode aan Napoleon
Die dromen namen onder andere de vorm aan van wilde architecturale plannen. Als vurig bewonderaar van Napoleon zag hij de bouw van een triomfboog als een uit de kluiten gewassen eerbetoon aan Bonaparte. Maar daar stopte zijn droom niet, hij had namelijk het -helaas- nooit gerealiseerde plan opgevat om vanaf de triomfboog een verbindingsweg aan te leggen tot in Parijs. Hiervoor moest hij ‘slechts’ een laan aanleggen naar de Bergensesteenweg zodat Gaasbeek rechtstreeks met zowel Brussel als Parijs verbonden zou zijn. Op de kruispunten van deze wegen wou hij bovendien nog meer monumenten plaatsen: een piramide waarop een standbeeld van de keizer zou prijken bijvoorbeeld. Zo ver kwam het echter niet. De neogotische schuur in het kasteelpark werd ook door hem gebouwd en was meteen één van de allereerste voorbeelden van gothic revival op het Europese continent, maar van zijn waanzinnige plan om vlak voor het kasteel een heus Romeins palaestra te bouwen, compleet met thermen en oefenterrein, kwam -gelukkig wellicht- nooit iets in huis.
Droom en werkelijkheid
De eerste steen van de triomfboog werd al gelegd in 1805 maar de constructie verliep moeizaam. Pas in 1813 werden de werken voltooid, twee jaar voor de slag bij Waterloo. De triomfboog is zeer waarschijnlijk ontworpen door François-Joseph Janssens (1744-1816), een Brussels neoklassiek beeldhouwer die ook heel wat, ondertussen verdwenen, witmarmeren tuinbeelden voor het kasteelpark ontwierp. In de rode kamer van het kasteel is de door Janssens uit Carrara-marmer vervaardigde Prometheus nog steeds te bewonderen.

Door sterke gelijkenissen met de Romeinse triomfboog in het Spaanse Berà (Tarragona) vermoeden we dat deze als model diende. De sublieme plaatsing van de triomfboog in Gaasbeek creëert een prachtige zichtlijn in het park, over de spiegelvijver heen.

Paul Arconati zelf zou Napoleon slechts een paar maanden overleven. Hij overleed op 20 augustus 1821 en liet het verwaarloosde Kasteel van Gaasbeek na aan zijn neef Giuseppe Arconati Visconti en diens echtgenote Constanza Trotti.

Het restauratieproces
Een eerste fase van uitgebreide herstelwerken vond plaats in 1935, toen grote delen van het metselwerk vervangen werden door machinesteen van een kleiner formaat dan de oorspronkelijke steen. Tijdens de voorbije decennia raakte de boog stilaan overwoekerd door klimop, waardoor hij gaandeweg het uitzicht van een pittoreske ruïne kreeg. Helaas werden de bakstenen hierdoor erg aangetast en de stabiliteit ondermijnd, zodat een uitgebreide restauratie niet langer uitgesteld mocht worden.
De klimop werd verwijderd, het metselwerk van de boog werd grondig aangepakt en de volledige buitenoppervlakte van de boog werd gerestaureerd. Waar nodig werden beschadigde bakstenen vervangen en de constructie werd opnieuw gevoegd. Ook de Korinthische kapitelen in blauwe hardsteen werden gerestaureerd en het dak kreeg een volledig nieuwe bedekking.

Klaar voor bewonderende blikken
Na het Barokpaviljoen met zijn weelderige stucplafond zijn nu ook de werken aan de triomfboog voltooid. Benieuwd naar het resultaat? Kom dit markante bouwwerk in volle glorie bewonderen tijdens een wandeling door het prachtige parkdomein van het kasteel.
Dit najaar volgt de voltooiing van de restauratiewerken aan de Sint-Gertrudiskapel, die momenteel nog in de steigers staat. Vervolgens is het de beurt aan het kasteel zelf.
Praktische info / Het kasteelpark is gratis toegankelijk en dagelijks geopend. Het Kasteel van Gaasbeek is nog geopend tot en met zondag 30 augustus, daarna sluiten de poorten voor een grote restauratiecampagne om ze pas in 2023 opnieuw te openen. Het parkdomein en de Museumtuin blijven toegankelijk voor bezoekers.

Foto top: www.kasteelvangaasbeek.be

Foto tekst: Jean Baptiste De Roy, Het Kasteel van Gaasbeek met Paul Arconati in Oosterse klederdracht, 1805, collectie Kasteel van Gaasbeek