Geheim verzet na de brand van Leuven in 1914
In het Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis in Brussel werd op 19 oktober het boek ‘De oorlog en het Vaticaan’ voorgesteld.
‘De Oorlog en het Vaticaan, geheim verzet na de brand van Leuven 1914’ werd geschreven door Johan ICKX, Directeur van het historisch archief van het Staatssecretariaat van de Heilige Stoel, sectie relaties met de Staten.
Bij de herdenkingen van het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog organiseerde het Pauselijk Comité voor Historische Wetenschappen in 2014 een groot colloquium. Johan Ickx nam deel aan de voorbereiding ervan en werd uitgenodigd om er een lezing te houden over de Katholieke Kerk in België tijdens de Eerste Wereldoorlog. Het was de bedoeling dat hij ook een bijdrage zou schrijven die na het colloquium gepubliceerd zou worden in de aktebundel. Het onderzoek van Johan Ickx in functie van dat artikel bracht echter onverwachte ontdekkingen met zich mee, waaraan dit boek zijn oorsprong dankt: een geheim rapport, toe te schrijven aan Mgr. Paulin Ladeuze, en aantekeningen bij dat rapport van een onbekende hand wekten meteen Zijn interesse.
Al snel groeide de intuïtie dat de diplomatieke akten van de Heilige Stoel voor België rond 1914-1915 grote leemtes bevatten en dat ze bovendien vaak een onverklaarbare en weinig logische bewaarorde vertoonden. Tegelijk sprongen een aantal nota’s en telegrammen in het oog, die een heel intense activiteit van de Vaticaanse administratie suggereerden met betrekking tot twee prangende thema’s: de brand van Leuven en de vermeende gijzeling van kardinaal Mercier. Johan Ickx vroeg aan de Leuvense universiteitsarchivaris Mark Derez of er in het universiteitsarchief notities aanwezig waren van Mgr. Ladeuze over de brand van Leuven. Die bleken inderdaad te bestaan. Ickx keerde dus even terug uit Rome om het bronmateriaal in België verder te onderzoeken. Brussel en Leuven, zo zou blijken, zouden nog een schat aan informatie prijsgeven, ook al was er inmiddels honderd jaar verstreken sinds de oorlog. Een nieuwe lectuur van de briefwisseling van Mgr. Simon Deploige in het Rijksarchief te Brussel gaf verrassende details prijs, die in de richting wezen van een geheime groep met personen van verschillende nationaliteiten, actief in Rome en bij de Heilige Stoel. Zij stelden zich tot doel de valse Duitse oorlogspropaganda bij het Vaticaan te ontmaskeren om een wijziging van de diplomatieke koers van de Heilige Stoel te bewerken.
De gelukkige ontmoetingen met familieleden van Mgr. Simon Deploige lieten Johan Ickx toe nooit eerder gezien materiaal uit hun privécollectie te raadplegen en hun levendige herinneringen aan de Leuvense filosofieprofessor vast te leggen voor toekomstige generaties. Verder onderzoek in de Vaticaanse archieven bracht hem op het spoor van een afrekening in het kerkelijke diplomatieke milieu, enig in haar soort en met verstrekkende gevolgen. De niet-onpartijdige rol van de nuntiatuur in Brussel lag daarvan aan de basis. In het oplossen van deze crisis bij het diplomatieke korps van de Heilige Stoel bleek een hoofdrol weggelegd voor Eugenio Pacelli, de latere paus Pius XII.
Tot slot stelt dit boek over het eerste jaar van de Eerste Wereldoorlog ook een aantal traditionele interpretaties ter discussie over gebeurtenissen op internationaal vlak tijdens het interbellum en de Tweede Wereldoorlog. Dit boek beschrijft een nieuwe geschiedenis van de diplomatie in het Vaticaan na de vernietiging van Leuven tijdens WO I.
Eind augustus 1914. Het Duitse leger legt de stad Leuven zo goed als volledig in de as. Ook de bibliotheek van de Katholieke Universiteit Leuven wordt volledig vernietigd. In België wordt een scherpe veroordeling door paus Benedictus XV verwacht, maar de reactie is lauw. Mgr. Paulin Ladeuze, de toenmalige rector van de universiteit, stuurt daarop een geheim – en niet eerder gepubliceerd – rapport aan de Heilige Stoel. Het past in een bredere diplomatieke operatie waarbij Belgische professoren en geestelijken vanaf kerstmis 1914 bondgenoten zoeken in het Vaticaan. Via een ondergrondse club met internationaal elan in Rome – de zogenaamde ‘club van vijf’ – willen ze de neutrale houding van de paus veranderen. Mgr. Pacelli, de latere paus Pius XII, speelt hierin een actieve rol.
Softcover; 260 pagina’s.
Auteur: Johan Ickx
Titel: De oorlog en het Vaticaan
Uitgeverij: Lannoo
ISBN: 978 94 014 4323 4
Thema: WOI; geschiedenis
Prijs: € 22,50