Op een bankje zitten in de lentezon, het kan even niet. Ook niet als die bank zo goed als jouw thuis is. Om dakloze drugsverslaafden vandaag een moment van rust te gunnen, heeft Free Clinic in Antwerpen zijn namiddagopvang verhuisd naar een ruimere open locatie. Voor de opvang van deze doelgroep in coronatijden kreeg Free Clinic financiële steun van de Koning Boudewijnstichting.
Free Clinic Antwerpen heeft verschillende deelwerkingen voor medische en sociale hulp aan mensen die kampen met drugsverslaving – sommigen dakloos, anderen niet. Al deze werkingen zijn in de afgelopen weken gewoon opengebleven, met de nodige aanpassingen. Mondmaskers, handen wassen, afstand houden, de mantra van deze tijd. Maar om de werking draaiende te houden, waren ook andere aanpassingen nodig.
Een zorgengroep zijn dakloze druggebruikers, mensen die op straat slapen of in de nachtopvang en die verder overdag op straat dwalen. Op een bankje zitten, op een plein rondhangen met lotgenoten, het is er niet meer bij. “Terwijl dat voor hen zo belangrijk is. ‘Blijf in uw kot’ is geen makkelijke boodschap voor daklozen”, zegt Tino Ruyters, directeur van Free Clinic in Antwerpen. In opdracht van het stadsbestuur organiseert Free Clinic voor deze doelgroep een namiddagopvang.
Coronaproof
“Maar ons lokaal was niet voorzien op corona”, zegt Ruyters. Te klein, te afgesloten. In het begin van de crisis, toen het buiten nog koud was en het water met bakken uit de lucht viel, had Free Clinic geprobeerd om het lokaal coronaproof te maken. “Normaal kunnen er zestig tot negentig mensen binnen, nu mochten er maximum dertig in. We moesten met een beurtrol werken, een half uur binnen, dan weer buiten.”
Dat waren niet de rustgevende, nabije momenten die Free Clinic wil voor deze doelgroep. Bovendien was het aanvankelijk erg lastig om deze cliënten te overtuigen van de ernst van de situatie en de noodzaak van de beschermende maatregelen. “Ze leven op hun eigen eilandje. Ze zijn weinig verbonden met de rest van de samenleving. Ze volgen het nieuws amper. We hebben dus zeer sterk ingezet op sensibilisering.”
Fatalisme
Bij iedereen waren er in het begin van deze crisis, toen uit het niets het leven werd opgeschort, ongeloof en twijfel. “Maar bij deze doelgroep bleef dat hangen. We merken twijfel, onverschilligheid, fatalisme. ‘Als ik het moet krijgen, dan moet het maar.’ Tot frustratie soms van onze hulpverleners die het gevoel hebben dat ze onvoldoende gewaardeerd worden voor hun inspanningen om iedereen veilig te houden. We hebben dus ingezet op goede informatie en geprobeerd hun de ernst duidelijk te maken.”
Ondertussen bleek de namiddagopvang organiseren in dat kleine lokaal niet houdbaar te zijn. “We wilden onze opdracht van de stad huldigen, onze medewerkers beschermen en zorgen dat zij niemand besmetten, en onze doelgroep beschermen tegen het virus. Het was zoeken naar oplossingen en daarbij was het soms moeilijk om keuzes te maken en belangen af te wegen, met ook interne discussies tot gevolg.”
Soep en rust
Uiteindelijk besliste Free Clinic om de namiddagopvang te verhuizen naar het open terrein van Spoor Oost achter hun deelwerking De Nomaad. Open tentjes gingen recht, het weer werkte mee. Mensen die er een voormiddag dolen in de stad hebben opzitten, kunnen er nu een kop koffie of een kom soep drinken. Ze kunnen er contact hebben. “Zo kunnen ze de namiddag overbruggen tot ze ’s avonds naar de nachtopvang of naar hun, soms miserabel, kot kunnen. Het is een plek waar ze tot rust komen.” Met de steun van de Koning Boudewijnstichting kon Free Clinic een halftijdse medewerker betalen om deze opvang te versterken.
Want Free Clinic probeert de dienstverlening op peil te houden. “We doen meer telefonisch, maar face to face kan nog als er geen andere manier is.” Het personeel werkt in twee ploegen zodat er één ploeg standby is voor als er zieken zijn. “We hebben gelukkig nog geen zieken onder ons personeel en ook nauwelijks onder ons cliënteel. Tot onze verwondering, want drugs zijn een aanslag op het lichaam. En mensen vinden nog steeds drugs, zeker als ze een vaste dealer hebben. We zien bovendien het gedrag dat we ook zagen bij de rest van de bevolking: drugs hamsteren om niet zonder te vallen.”
Mondmaskers
Op dit moment telt Free Clinic slechts enkele coronagevallen onder zijn cliënteel. “We vermoeden dat dit komt omdat ze in hun eigen subcultuur leven. Ze hebben weinig connectie met andere groepen. Ze hebben geen contact met mensen die zijn gaan skiën in Oostenrijk en Italië. Gelukkig, want als er een besmettingshaard is, dan zou het wel eens heel snel kunnen gaan.”
Behalve in opvang en informatie werkt Free Clinic ook aan sensibilisering. Free Clinic voorziet in stoffen mondmaskers voor alle cliënten, gemaakt door vrijwilligers. Dakloze cliënten kunnen er één meenemen, proper in een plastic zakje, en het na gebruik de volgende dag inruilen voor een proper masker. “Wij staan in voor het grondig en veilig wassen van de maskers.” In de middagopvang is ook een tijdelijke waterbak geplaatst waar drie mensen tegelijk, op veilige afstand, de handen kunnen wassen.
“Op een andere locatie komt er half mei ook een nieuwe waterfontein, waar mensen kunnen handen wassen en een slok water drinken nu en in de zomer.” Want Free Clinic denkt al verder dan deze lockdown. “Hygiëne is ook zonder corona belangrijk. Deze crisis heeft ons op sommige punten aan het denken gezet voor de langere termijn.” Ook als er na het einde van de maatregelen een opflakkering is, hebben ze een routine gevonden die ze snel weer kunnen oppikken. Never waste a good crisis, het moment om schadebeperkende methodieken (harm reduction) in te voeren, het handelsmerk van Free Clinic.
Free Clinic Antwerpen kreeg steun om zijn werking tijdens de coronacrisis vol te houden, via de urgente oproep voor organisaties die armen bijstaan. Via een versnelde en flexibele procedure kunnen organisaties die onder druk komen door de crisissituatie, een forfaitair bedrag van 10.000 euro aanvragen. In zowat twee weken tijd was in het kader van deze oproep, en een gelijkaardige oproep voor eerstelijnsorganisaties, al 5 miljoen euro aan steun toegekend aan organisaties op het terrein.
Foto: www.kbs-frb.be