Gedetineerden vinden na het vrijkomen uit de gevangenis vaak moeilijk hun weg in het (vrije) leven. Met het project Brug Binnen Buiten wil het CAW Antwerpen met wetenschappelijke ondersteuning van de Universiteit Antwerpen hen helpen in die moeilijke overgangsperiode. Een proefperiode leverde alvast succesvolle resultaten op.
Wie uit de gevangenis komt, wordt vaak geconfronteerd met heel wat problemen: ex-gedetineerden hebben bijvoorbeeld geen inkomen, geen werk of geen huisvesting, of ze bouwden tijdens hun verblijf in de gevangenis schulden op (huur verder betalen, gerechtskosten). Het ontbreekt velen van hen ook aan een domicilieadres of ze werden ambtelijk geschrapt, waardoor ze geen beroep kunnen doen op uitkeringen of andere ondersteuning. Daarnaast zijn er de gevolgen op sociaal en psychologisch vlak.
Ex-gedetineerden die hulp zoeken bij de reguliere hulp- en dienstverlening botsen vaak op drempels. Die kunnen organisatorisch van aard zijn, zoals het werken met afspraken of de (beperkte) tijd die hulpverleners kunnen vrijmaken. Ook een moeizame vertrouwensrelatie en uiteenlopende verwachtingen kunnen roet in het eten gooien, net zoals problemen op individueel niveau. Zo kampen veel ex-gevangenen met angst en schaamte, een aantal van hen worstelen met een verslavingsproblematiek.
Vrijwilligers maken de brug
Onderzoeksgroep OASeS en de master Sociaal Werk van de Universiteit Antwerpen bundelden hun krachten met CAW Antwerpen en de Vlaamse overheid. Samen stampten ze het project Brug Binnen Buiten uit de grond. “Door het uitbouwen van een vrijwilligerswerking, onder begeleiding van een professionele sociaal werker, proberen we ex-gedetineerden te ondersteunen”, legt Sylvie Van Dam (UAntwerpen) uit.
“De vrijwilligers vormen samen met de sociaal werkers de brug tussen (ex-)gedetineerden en de formele hulp- en dienstverlening buiten de gevangenis (OCMW, VDAB, schuldbemiddeling, verslavingszorg, woonbegeleiding, …). Anderzijds zet het project ook in op het versterken, herstellen en/of uitbreiden van informele sociale netwerken van ex-gedetineerden.”

Populatie gevangenis Antwerpen mei 2017
670 personen
Gemiddeld jaarlijks aantal opsluitingen gevangenis Antwerpen
3001 in 2015, jaarverslag 2015 dg epi[1])
Aantal invrijheidstellingen gevangenis Antwerpen
1537 (in 2015, jaarverslag 2015 dg epi)
Aandeel gedetineerden met verblijf voor 2de (of meerdere) keer in gevangenis
46,1 % (Brosens et al., 2013[2])
Aandeel gedetineerden met nood aan ondersteuning bij vrijlating
50% (Brosens et al., 2013)

Bij de start van het project werden ex-gedetineerden ondervraagd over hun concrete noden en moeilijkheden. In een volgende fase werden alle betrokkenen aan het woord gelaten over hun ervaringen met het doorlopen ondersteuningstraject.
“De ondersteuningstrajecten van Brug Binnen Buiten maakten wel degelijk een verschil in het leven van de deelnemende ex-gevangenen”, zegt Van Dam. “Verscheidene drempels konden worden weggewerkt. Vrijwilligers gaan samen met cliënten naar het OCMW, helpen met het in orde brengen van administratie, geven uitleg over de werking van een bepaalde dienst, zoeken mee naar vrijetijdsbesteding, … . Belangrijk in het project is de complementaire rol van de vrijwilligers en de sociaal werker. Zo slagen we er in werkelijk de brug van binnen naar buiten te maken voor deze doelgroep.”
“Op dit moment zijn er veertien vrijwilligers aan het werk. Ze doen dit met enorm veel inzet en enthousiasme. Ook al beseffen ze dat het geen evidente doelgroep is, die bovendien kampt met heel complexe problemen. Momenteel wordt er bekeken hoe we dit project op termijn kunnen continueren.”

[1] Jaarverslag 2015, directoraat-generaal penitentiaire inrichtingen
[2] Brosens, D., De Donder, L. en Verté, D. (2013). Hulp- en dienstverlening gevangenis Antwerpen: een
onderzoek naar de behoeften van gedetineerden. Brussel: VUB