Danser brut neemt beweging in al haar vormen onder de loep: van draaimolen tot dansepidemie, van trance tot hysterie, van het gesticht tot het podium.
Het thematische parcours spreidt zich uit over 2 locaties, het Paleis voor Schone Kunsten in Brussel en het Museum Dr. Guislain in Gent.
In beide instellingen ontdekt de bezoeker een intrigerende mix van outsiderkunst, moderne en hedendaagse kunst, medische archiefdocumenten, filmfragmenten… die samen een atypische kijk op dans, beweging, lichaam en geest vormen.
Met werk van Ulrich Bleiker, Michaël Borremans, Charlie Chaplin, Louise Bourgeois, Henri de Toulouse-Lautrec, Michel François, Valeska Gert, Rebecca Horn, Henri Michaux, Vaslav Nijinsky, Arnulf Rainer, Georges Méliès, Philippe Vandenberg, Mary Wigman, Adolf Wölfli, Hans op De Beeck, Guo Fengyi, Scottie Wilson, Franz Hartl, Emma Kunz, Émile Josome Hodinos…
Danser brut legt verbanden bloot tussen dans en onwillekeurige of repetitieve bewegingen. De expo onderzoekt verschillende expressievormen van het lichaam, het gezicht en de handen. Wat vertelt al die tomeloze beweging over ons geestelijk welzijn? Hoe hebben ziektebeelden als hysterie en Tourette de wereld van de kunst, de film en de dans op hun kop gezet?
Om poëtische antwoorden te zoeken op deze vragen, sloegen BOZAR en Museum Dr. Guislain voor de eerste keer de handen in elkaar. Beide huizen exploreren dezelfde vijf hoofdstukken maar leggen vanuit hun eigenheid en context andere accenten. Een aanzienlijk deel van de outsiderkunstwerken zijn afkomstig van de bijzondere collectie van het LaM te Villeneuve d’Ascq. Zij zijn een belangrijke partner van de tentoonstelling en ontwikkelden het originele tentoonstellingsconcept in 2018.
Het eerste thema ‘Dolgedraaid’ verwelkomt de bezoeker met rondedansen en carrousels: symbolen van onbezorgd plezier en de kindertijd.
Deze oneindige beweging brengt ons bij ‘Trance en bezetenheid’, over rituele dansen en dansepidemies, vreemde fenomenen die zich vanaf de 14e eeuw verspreidden over Europa. Vandaag zijn nog enkele sporen ervan terug te vinden in dansprocessies zoals in het Luxemburgse Echternach. Deze bezwerende dansen spraken tot de verbeelding. De aandachtige bezoeker ontdekt hoe Michael Jackson voor de zombiedans in Thriller de mosterd haalde bij de macabere en expressionistische dodendans uit de film Paracelsus van Derde Rijk regisseur G.W. Pabst (1943).
Beweging kan ook betekenisvol zijn in de psychiatrie, zoals blijkt in ‘Van Charcot tot Chaplin’. De impact van foto’s en archiefstukken over de 19e-eeuwse studies van de hysterie op de kunst en de stille film is enorm: van Henri de Toulouse Lautrec tot Charlie Chaplin, maar ook op het werk van hedendaagse kunstenaars als Louise Bourgeois. De schokkende bewegingen die Jane Avril tijdens haar verblijf in het Parijse Salpêtrièreziekenhuis zag, inspireerden haar en maakten haar tot dé ster van de cancan.
‘Dansen’ kan ook bestaan uit kleine dagelijkse gebaren, gewone bewegingen die van grote betekenis zijn. Zo ondersteunen handen niet enkel wat gezegd wordt, maar vertellen ze ook een verhaal. ‘Een woud van gebaren’ gaat hier dieper op in.
Tot slot kan zelfs tekenen een manier van dansen worden. Bij ‘De dans van het potlood’ vinden we de zelden getoonde tekeningen van de legendarische balletdanser Vaslav Nijinsky. Hij creëerde deze in een korte periode van twee jaar, toen hij noodgedwongen zijn danscarrière moest stopzetten omwille van een psychische aandoening. Ook de minutieus gedetailleerde composities van de bekende outsiderkunstenaar Adolf Wölfli of de therapeutische tekeningen van Guo Fengyi getuigen van het potlood als instrument om een mentale en fysieke energie te kanaliseren.
Danser brut tracht bewust elke categorisering te vermijden en hanteert geen labels of waardeoordelen. Door deze eigenzinnige mix van kunstwerken, objecten en archiefmateriaal worden onverwachte verbanden gelegd en nieuwe betekenissen gecreëerd. Deze onvoorspelbare associaties over dans en beweging brengen ook de impliciete vraag aan het licht: wie bepaalt wat “normaal” is?
Het seizoen 2020-2021 staat bij BOZAR in het teken van Art & Well-being. Het gevarieerde programma van tentoonstellingen, installaties, performances, concerten, workshops en debatten gaat dieper in op de impact van het ervaren en creëren van kunst op je fysiek, mentaal en sociaal welbevinden. Danser brut krijgt een centrale plaats toebedeeld in dit seizoen. Bij de tentoonstelling wordt bovendien een luik van performances en literatuur uitgewerkt.
Tickets BOZAR: € 12, Tickets Museum Dr. Guislain: €10
Coproductie: BOZAR, Museum Dr. Guislain naar een origineel concept door het LaM, Lille Métropole Museum voor Moderne kunst, Hedendaagse kunst en Art brut.
Steun BOZAR: Brussels Capital Region, Belgian Federal Public Service Foreign Affairs, Foreign Trade & Development Cooperation, Vlaamse Gemeenschap
Steun Museum Dr. Guislain: Vlaamse Overheid, Erkend Museum, Jan De Nul Group, Janssen, Broeders van Liefde
24.09.2020 – 10.01.2021
BOZAR – Paleis voor Schone Kunsten
Ravensteinstraat 23
1000 Brussel
Foto: Valeska Gert, Tanzerische Pantomimen, 1925, Cinémathèque de la danse, Pantin © D.R. Centre national de la danse CND / www.bozar.be