250 jaar geleden werd Ludwig Van Beethoven – één van de grootste componisten uit de muziekgeschiedenis – in Bonn geboren. Weinigen weten dat de familie Van (en niet Von) Beethoven van Mechelen afkomstig is en er nog 140 Belgen die naam dragen. Redenen genoeg (wanneer het weer veilig is) om een muzikale citytrip naar Bonn te plannen en op zoek te gaan naar zijn Vlaamse roots. Geniet nu alvast al van deze reportage van onze reporter Miet Waes die ook instond voor de foto’s.
Onze journalist Miet Waes keerde in nog coronavrije tijden enthousiast terug uit Bonn, waar ze op zoek ging naar de roots van Ludwig Van Beethoven…
Zijn geboortehuis werd helemaal gerenoveerd …
Een minitrip van twee dagen was lang genoeg om helemaal in de ban te geraken van deze geniale, maar ook heel eigenzinnig man. Aangekomen in Bonn is het eerste waar we op zoek naar gaan zijn geboortehuis, één van de meest bezochte muziekcentra ter wereld. Het huis waar Ludwig Van Beethoven, in december 1770 het levenslicht zag, is een van de weinig overgebleven 18e-eeuwse burgerlijke huizen met een barokke stenen gevel. Zes maanden lang was het gesloten voor renovatie en de opstelling van een nieuwe permanente tentoonstelling. Deze is niet langer chronologisch, maar thematisch ingericht.
… en uitgebreid
Nieuw zijn de drie boven elkaar gelegen kamers in het achterhuis, de eigenlijke leefruimte van de familie Beethoven en een diorama op de gelijkvloers dat Bonn ten tijde van Beethoven tot leven brengt. Op de eerste verdieping wordt in een klankkamer, aan de hand van vijf vroege werken, de unieke muzikale veelzijdigheid van de componist geïllustreerd. Op de bovenste verdieping kan nu ook de slaapkamer van de Beethovens (zijn geboortekamer) voor het eerst worden bezocht.
Een resem aan kwalen
Aan de hand van meer dan 200 originele objecten, maar ook via multimedia, maken we kennis met de mens Beethoven, zijn vrienden, zijn fans, zijn liefde voor de natuur… We leren hoe zijn dagelijks leven eruit ziet en wat het betekent met fysieke beperkingen te leven. Het aantal kwalen waar Beethoven aan leed, lijkt eindeloos evenals het aantal dokters dat hij raadpleegde – en vaak voor ‘ezel’ uitschold – en de (kwakzalver)middeltjes die werden voorgeschreven.
Doofheid was het ergste
Maar het meest dramatische was toch zijn gehoorprobleem, dat eindigde met volledige doofheid. Omdat gehoorapparaten nog niet bestonden, behielp hij zich met een gehoorhoorn. Toen ook de grootste gehoorhoorn niet meer hielp, voerde de dove Beethoven gesprekken via conversatieboekjes waarin gasten hun vragen opschreven, die hij dan mondeling beantwoordde. Het maakte de toch al niet olijke Beethoven steeds somberder en wantrouwiger.
‘s Avonds genieten we in een apart zaaltje van een miniconcert, maar eerst verkennen we de Beethovenwandeling met een gids.
Bonn, pronkstad van keurvorsten en aartsbisschoppen
Het regent en het is kil en koud wanneer we met een gids door Bonn trekken. De kerstverlichting en uitgebreide kerstmarkt in het centrum zorgen echter voor een warme, gezellige sfeer.
Omdat Beethoven op 22 jaar naar Wenen emigreerde en nooit meer naar zijn geboortestad terugkeerde, zijn er in Bonn – buiten zijn geboortehuis en het graf van zijn moeder op het oude kerkhof – weinig andere herinneringen aan hem buiten zijn standbeeld op de Munsterplatz voor het Fürstenbergpaleis en het Beethon, een betonsculptuur van prof. Kammerichts voor de Beethovenhalle. De meeste bezienswaardigheden van de binnenstad liggen in de voetgangerszone. De kerstmarkt, met zijn vele lichtjes, verdoezelt het zicht op de munster gebouwd in een overgangsstijl tussen Romaans en Gotisch. De aanpalende Romaanse kruisgang, een juweel van kerkelijke architectuur en de enige goedbewaarde in zijn soort ten noorden van de Alpen, is wel een bezoekje waard.
Ongelukkige jeugd
“Beethoven mag dan al een succesvol man geweest zijn, veel geluk heeft hij niet gekend in zijn persoonlijk leven”, vertelt de gids ons. “Zijn vader, Johan Van Beethoven, een keurvorstelijke tenorzanger, wilde van hem een wonderkind maken zoals Mozart. Als vijfjarige kreeg hij reeds klavierlessen en thuis moest hij van zijn vader eindeloos oefenen. Wanneer hij weigerde, kreeg hij rake klappen van zijn gewelddadige vader die kampte met een serieus drankprobleem. Ook ‘s nachts werd de kleine Ludwig, wanneer zijn vader van de kroeg kwam, wakker gemaakt om piano te spelen. Liefde kreeg hij van zijn grootvader, die helaas stierf toen hij amper drie was. Zijn portret kreeg een ereplaats in al zijn woningen. Ook met zijn moeder, die hij zijn beste vriendin noemde, had hij een hechte band. Helaas stierf zij toen hij amper 17 jaar oud was. Op 22 jaar trok Beethoven naar Wenen om nooit meer terug te keren naar Bonn.”
In de straat worden we aangeklampt door een van zijn vele fans, feestelijk uitgedost, die ons het bordje Für Elise toont en maar al te graag op de foto wil. Samen met het Europees Volkslied behoort Für Elise, ook voor niet muziekkenners, tot het collectief geheugen.
Unieke tentoonstelling in de Kunsthalle
De volgende dag trekken we naar de Kunsthalle waar Ludwig Van Beethoven, naar aanleiding van zijn 250ste verjaardag, wordt geëerd met een grote tentoonstelling, die is opgevat als een multidisciplinaire expositie met als titel ‘Wereld. Burger. Muziek’.
In ‘Wereld’ ontdekken we de politiek-historische achtergrond van de late 18e en de vroege 19e eeuw, evenals de verschillende leefwerelden tijdens de overgang van het feodale naar het burgerlijk tijdperk.
Bij ‘Burger’ krijgen we niet alleen een levendig beeld van Beethoven, zijn leven en werk, maar zien we hem evolueren in die fundamenteel veranderde samenleving, die meer en meer bepaald wordt door burgerlijke waarden. Er worden ook vraagtekens geplaatst bij de mythen en clichés die gedurende 2020 jaar rond zijn persoon werden gecultiveerd.
‘Muziek’ is niet langer het voorrecht van de keurvorsten, die grote concerten en bals in hun paleizen organiseerden, maar speelt zich meer en meer af in prachtige opera- en concertzalen, maar ook in salons en koffiehuizen. Uiteraard worden de artistieke ontwikkelingen en evoluties in de muziek van Beethoven uitgebreid gedocumenteerd.
Op zoek naar zijn Vlaamse roots
Nu Ludwig Van Beethoven niet langer een historische figuur voor ons is, maar een man van vlees en bloed, willen we – eenmaal thuis – op zoek gaan naar zijn Vlaamse roots in Mechelen. Hier werd zijn grootvader Lodewijk Van Beethoven geboren, die reeds als jong knaapje in het kerkkoor van de Sint-Romboutskathedraal zong. Toen hij een vooraanstaande plaats als zanger en kapelmeester aan het hof kreeg, verhuisde hij naar Bonn. Jammer genoeg werd het ouderlijk huis gesloopt om plaats te maken voor het huidige Novotel. Enkel een straatnaam, een achter een reclame verborgen gedenkplaat in het Novotel, een beeldje op de Haverwerf en een brug over de Dijle zijn de stille getuigen van de roemrijke Beethovens. Als eerbetoon zijn er in 2020 in Mechelen heel wat concerten van Ludwig Van Beethoven gepland. Afwachten maar welke er zulke kunnen plaatsvinden…
– Toeristische Dienst Duitsland | www.germany.travel
Toeristische dienst Bonn | www.bonn-region.de
Foto’s: www.seniorennet.be