Op zondag 30 juli kunnen nieuwsgierigen eenmalig een blik werpen op de archeologische resten van de brug van de Rode Poort, een onderdeel van de 16de-eeuwse Spaanse omwalling. Dit historische waardevolle erfgoed aan de Italiëlei in Antwerpen is blootgelegd door de werken aan de Noorderlijn. De archeologische dienst van de stad geeft ter plaatse uitleg over de vondsten. Van de brug bleven bijvoorbeeld de monumentale brugpijlers in natuursteen en de aanzetten van het gewelf bewaard. Een bijzonder detail: aan de Rode Poort bevond zich de ‘houwer’, een waterreservoir voor de bierbrouwers. De muren tussen de brugpijlers zijn hier een tastbaar restant van.
Met de knip van de Leien is de tweede fase van het archeologische onderzoek naar de Spaanse omwalling gestart. Onder de Leien liggen archeologische resten (stadsmuren, poorten, bruggen en bastions) van de 16de-eeuwse stadsomwalling, ook de Spaanse omwalling genoemd. Het archeologische onderzoek draait deze maanden op volle toeren. De stadsmuur ter hoogte van de Franklin Rooseveltplaats werd al blootgelegd en onderzocht. Deze wordt nu geïntegreerd in het parking- en tunnelcomplex onder het toekomstige Operaplein. In september start de opgraving van de 16de-eeuwse Kipdorpbrug, waarrond blijvend een site in de openlucht wordt gerealiseerd. Meer noordelijk op de Italiëlei tussen Tunnelplaats en Paardenmarkt zijn nieuwe opgravingen aan de gang naar de 16de-eeuwse brug van de Rode Poort en het flankerende bastion of bolwerk. Voor het eerst sinds 150 jaar zien de brugresten van de Rode Poort en het noordelijk bastion enkele weken het daglicht.
Uniek bezoek aan de archeologische site van de Rodepoort-brug
Vooraleer de aannemer start met de werken kan het publiek eenmalig een blik werpen op dit waardevolle historische erfgoed, dat begin augustus weer onder de grond verdwijnt. De archeologische dienst van stad Antwerpen organiseert een bezoek aan deze opgravingen op zondag 30 juli en geeft ter plaatse uitleg over de vondsten. Tussen 13 en 17 uur kan iedereen de site bezoeken. Het archeologische onderzoek op deze site wordt hierna afgerond: de resten worden niet afgebroken, maar blijven bewaard onder de nieuw aan te leggen Noorderleien. Van de brug bleven de monumentale brugpijlers in natuursteen en de aanzetten van het gewelf bewaard. Tussen de brugpijlers zijn ook muren opgetrokken, een tastbaar restant van ‘de houwer’, een waterreservoir voor de Antwerpse bierbrouwers. Van het bastion bij de Rode Poort ligt dezuidzijde aan de oppervlakte en is een stuk van de fundering van het geschutsplatform zichtbaar.
Bijzonder aan de Rode Poort: flankering door 2 bastions en ‘houwer’
De Spaanse omwalling werd in 1542 opgericht in opdracht van Keizer Karel, na aanvallen op de stad door Gelderse troepen onder leiding van Maarten Van Rossum. De nieuwe verdedigingsgordel rond Antwerpen werd ontworpen door de Italiaanse ingenieur Donato Di Boni en had 9 bastions (vijfhoekige bolwerken), 8 lange muurpartijen (fronten) en 4 stadspoorten met bruggen over de gracht. De Rode Poort aan de Paardenmarkt was een belangrijke stadstoegang, naast de Kipdorppoort aan het toekomstige Operaplein en de Keizerspoort (ter hoogte van de voormalige Nationale Bank). Het bijzondere aan de Rode poort is de verdediging door 2 bastions (waarvan een half-bastion) en de houwer, het waterreservoir voor de bierbrouwers dat in de stadsgracht was gelegen.
De houwer: schakel in de watertoevoer voor de Antwerpse bierbrouwers
De houwer was een waterreservoir voor zuiver water gelegen in de centrale zone van de stadsvest. Het reservoir werd bevoorraad door de Dambruggevaart en later ook de Herentalse Vaart. Vanuit de houwer kwam het drinkwater via openingen in de stadsmuur de Brouwerskelder binnen. Vanuit deze kelder werd het water via een leiding naar het Waterhuis of Brouwershuis gebracht (in de Adriaan Brouwersstraat). Het water werd er via een rosmolen (een molen aangedreven door een paard) opgehaald om vervolgens via aparte leidingen te worden verdeeld naar de brouwerijen van de Nieuwstad. De Nieuwstad was de noordelijke stadsuitbreiding uit de 16de eeuw, 25 ha groot en gelegen tussen Brouwersvliet en de Londen- en Amsterdamstraat. Een pilootproject van 16 nieuwe brouwerijen rond het Waterhuis en met bieraccijnshuis was een opmerkelijk voorbeeld van 16de-eeuwse stadsontwikkeling. Meer info daarover vinden geïnteresseerden op https://inventaris.onroerenderfgoed.be/erfgoedobjecten/4786.
Inplanning archeologisch onderzoek
De archeologische opgravingen zijn ingepast in de planning van de aannemer en veroorzaken daardoor geen vertraging. Wanneer de archeologen aan het werk zijn, ligt de werf niet stil. Op heel wat andere plaatsen wordt ondertussen doorgewerkt. Alle mankracht wordt maximaal ingezet om zoveel mogelijk archeologisch onderzoekswerk op korte termijn uit te voeren.
Praktisch
· bezoek archeologische site Rode Poort, Italiëlei, tussen Tunnelplaats en de Paardenmarkt
· zondag 30 juli van 13 tot 17 uur
· toegang: ter hoogte van het kruispunt Vondelstraat – Italiëlei, 2060 Antwerpen
· gratis
· duur van het bezoek: ongeveer een half uur
· Let op: dit is een werfzone. Deze is helaas niet geschikt voor kinderwagens en rolstoelgebruikers – aangepast schoeisel is aangeraden.
· De site is het best bereikbaar met openbaar vervoer of met de fiets. Het Sint-Jansplein is op 150 meter afstand en daar vindt u haltes van De Lijn.
· Meer informatie vindt u op:
o www.antwerpen.be/archeologie – Klik hier voor de rechtstreekse link.
o www.noorderlijn.be
o www.antwerpendoorgrond.be
